KĄCIK LOGOPEDYCZNY
Rozwój mowy dziecka zależy od ogólnego rozwoju dziecka.
Przyczyny zaburzeń rozwoju mowy dziecka.
I.Zewnątrzpochodne – egzogenne , środowiskowe :
1. Niewłaściwe postawy rodziców –wobec dziecka .
Podczas procesu nabywania przez dziecko umiejętności językowych postawy dorosłych
– analogicznie do ogólnych postaw rodzicielskich mogą być :
– stymulujące – należy do nich tzw. „akceptacja kochająca” związana z ciepłem
uczuciowym,
– obojętne – czyli „obojętność, zaniedbywanie” , przejawiające się brakiem świadomych oddziaływań ,
– hamujące – zaliczamy do nich „nadmierną opiekuńczość” – czyli „mowę nianiek”, „tolerancję, akceptację przypadkową” , „niechęć , odrzucanie , unikanie”, „nadmierne wymagania”.
Najbardziej sprzyjającymi procesowi rozwojowemu są postawy stymulujące , wyrażające się zainteresowaniem mową dziecka , inspirowaniem i wyzwalaniem chęci powiadamiania , budzeniem tak zwanej „radości mówienia”.
Niekorzystne są natomiast postawy hamujące, gdyż wywołują u dziecka reakcję obronną
w formie niechęci do mówienia, a w końcowych wypadkach mogą prowadzić do poważnego opóźnienia rozwoju mowy .
2. Nieodpowiednie style wychowawcze .
Jednolity styl wychowawczy , to znaczy stawianie dziecku przez rodziców takich samych wymagań, stosowanie przez nich jednakowego układu kar i nagród – korzystnie wpływa na rozwój dziecka ( w tym i jego mowy ) .
Brak jednomyślności może spowodować zachwianie równowagi emocjonalnej, objawy nadpobudliwości bądź zahamowania .
-Wychowanie zbyt surowe – przyczynia się do powstawania lęku , buntu , często agresji , co może prowadzić do jąkania .
-Wychowanie zbyt troskliwe – sprzyja postawie lekceważącej wobec otoczenia. U tych dzieci obserwuje się mowę niestaranną , niedbałą , bywa przedłużony okres swoistej wymowy dziecięcej , czyli opóźnia się proces rozwoju mowy .
-Wychowanie niekonsekwentne – wytwarza niepewność , zmienność nastrojów , czego rezultatem mogą być zaburzenia tempa i rytmu mowy sprzyjające powstawaniu jąkania.
3. Stresująca atmosfera wychowawcza .
Cierpliwość i zainteresowanie rodziców osiągnięciami dziecka aktywizuje je do mówienia , zachęca do relacjonowania swoich przeżyć , inspiruje do formułowania myśli
i przekazywania ich , stanowiąc cenne ćwiczenia językowe .
Klimat emocjonalny w rodzinie jest więc ważnym czynnikiem w rozwoju mowy , który może być zaburzony w wyniku napięć , nieporozumień i rożnych sytuacji stresowych . Gdy dziecko czuje się akceptowane , ma częsty kontakt z rodzicami i im bardziej kontakt ten jest naturalny, nie wymuszony konkretną sytuacją – tym bardziej czuje się bezpieczne i jest motywowane do nawiązywania komunikacji werbalnej.
4. Niewłaściwe wzorce językowe .
Ponieważ to właśnie słuchanie jest pierwszym etapem uczenia się mowy – mowa najbliższego otoczenia dziecka stanowi niezwykle ważny element w procesie nabywania umiejętności językowych . Często niedobory dziecka są spowodowane niedbałą , bądź wadliwą wymową dorosłych , które z czasem – przy braku odpowiedniej opieki – mogą się utrwalić .
5. Nieprawidłowe nawyki ruchowe w przebiegu czynności żucia , gryzienia , połykania i oddychania spowodowane błędami pielęgnacyjnymi :
. długotrwałe karmienie z butelki oraz nagminne ssanie smoczka – mogą spowodować nieprawidłowy zgryz ( wady zgryzu ).
Istotne dla mowy jest ssanie piersi przez dziecko :
-musi bardzo silnie zacisnąć wargi ( stymuluje rozwój mięśnia okrężnego warg ) ,
-zamykanie warg jest istotne dla prawidłowego nawyku oddychania nosem ,
-przesuwając żuchwę ćwiczy mięśnie żuchwy , jednocześnie musi utrzymać język na dole jamy ustnej . W ten sposób eliminuje się , np. seplenienie ,
-ćwiczenie w kierunku podniebienia górnego .
[ W przypadku smoczka następuje podniesienie języka i przesunięcie żuchwy , ale cofnięcie i opuszczenie żuchwy nie następuje. ]
. złe ułożenie podczas snu – głowa na płasko , spada z poduszki , albo głowa przechylona do tyłu lub do przodu ( poduszka za wysoko ).
Jest to niekorzystne dla żuchwy :
Tyłozgryz ( żuchwa i głowa przechylona do tyłu ) , przodozgryz ( żuchwa i głowa przechylone do przodu ) , przesunięcie żuchwy ( śpi bez poduszki ).
Optymalne ułożenie ( w łóżeczku i w wózku )
-nachylenie poduszki pod kątem 20 0 .
sposób ułożenia dziecka podczas karmienia .
Dziecko powinno być ułożone w sposób pionowy tylko wtedy prawidłowo rozwija się żuchwa . Karmienie butelką – dno powinno być wyżej niż smoczek .
Nie należy dawać dziecku butelki w ręce , żeby samo się karmiło .
nieprawidłowy sposób połykania , który jest utrwalany przez brak uzębienia ; sposób połykania wpływa na zniekształcenie głosek .
Dzieci , które źle połykają , tzn. nie przechodzą z połykania dziecięcego około 3, 4 roku życia do połykania dorosłego mają wady zgryzu , język wchodzi między zęby , co powoduje seplenienie .
[ Złe połykanie – czubek języka zamiast unosić się przy połykaniu do górnych dziąseł leży między zębami . ]
. jedną z ważniejszych przyczyn wad mowy jest nieprawidłowe oddychanie – czyli oddychanie przez usta . Należy oddychać nosem !
Dziecko , które oddycha ustami może mieć wadę – mowę bezdźwięczną ( zamiast np.
z – > s itp. ) , a także wadę zgryzu , przerośnięty trzeci migdał , mowę nosową .
Dziecko oddychające przez usta jest niedotlenione – co źle wpływa na intelekt .
Te dzieci mają mniejszą pojemność płuc .
Niewłaściwe oddychanie dzieci jest spowodowane :
-karmienie butelką , a nie piersią ,
-przeszkody w jamie nosowej ,
-zmiany anatomiczne ,
-stany chorobowe umiejscowione w jamie nosowej ,
zaburzenie jak : zarośnięcie nozdży , polipy , skrzywienie przegrody nosowej ,
-przewlekłe choroby górnych dróg oddechowych , charakteryzujące się : obrzękiem śluzówki , wydzieliną w jamie nosowej ( choroby alergiczne , przewlekłe schorzenia w jamie gardłowej , powiększone migdałki ) .
II.Wewnątrzpochodne – endogenne :
1.Wady budowy lub uszkodzenia aparatu artykulacyjnego ograniczające lub uniemożliwiające – w różnych zakresach – prawidłową artykulację dźwięków mowy .
. skrócone wędzidełko podjęzykowe – mogą nie pojawić się dźwięki wymagające uniesienia języka do góry ,
. zbyt mały język – nie dosięga do góry , do dziąseł ,
. zbyt duży język – wypełnia całą jamę ustną ,
. wady zgryzu :
zbyt długa żuchwa
zbyt krótka żuchwa
. nieprawidłowości w budowie podniebienia miękkiego i twardego i jam nosowej i gardłowej
. różne rodzaje rozszczepów ( warg lub podniebienia )
-opóźniony rozwój mowy u dzieci z rozszczepami , nosowanie ( osłabienie tylnej strony gardła ) , zaburzenia artykulacji , głosu , dudniąca mowa .
Wady mowy mogą powodować trudności i błędy w pisaniu .
Ważne by jak najwcześniej zacząć współpracę z logopedą . Im wcześniej tym lepiej , gdyż łatwiej będzie usunąć , skorygować nieprawidłowe nawyki
1.Ćwiczenia utrwalające wymowę głoski sz:
Wymowa
– język u góry w jamie ustnej,
– zęby zsunięte,
– wargi wysunięte do przodu „dziobek”,
– dmuchamy na czubek języka.
1. Naśladowanie szumu drzew:
sz….. sz….. sz…..
2. Powtarzanie sylab z głoską sz:
szy, sze, szo, szu, sza,
yszy, esze, oszo, uszu, asza,
ysz, esz, osz, usz, asz,
3. Zabawa słuchowa:
Usłyszysz dwa dźwięki, a ty powiesz czy były takie same czy inne:
sz – s sza – sa szu – su
s – sz sa – sza su – su
s – s sa – sa szu – szu
sz – sz sza – sza su – szu
Podane ćwiczenia należy przerabiać dwa razy dziennie po 5 … 10 minut. Ćwiczenia powinna prowadzić osoba, która ma poprawną i wyraźną wymowę.
Ćwiczenia utrwalające wymowę głoski s:
Wymowa
– język leży płasko, jest szeroki, dotyka dolnych zębów,
– zęby są zbliżone i widoczne,
– wargi rozchylone jak przy uśmiechu.
1. Naśladowanie syczenia węża:
s …. s,
2. Powtarzanie sylab z głoską s:
sy, se, so, su, sa
ysy, ese, oso, usu, asa
ys, es, os, us, as
3. Zabawa słuchowa:
Usłyszysz dwa dźwięki, a ty powiesz czy były takie same czy inne:
sz – s sza – sa szu – su
s – sz sa – sza su – su
s – s sa – sa szu – szu
sz – sz sza – sza su – szu
Podane ćwiczenia należy przerabiać dwa razy dziennie po 5 … 10 minut. Ćwiczenia powinna prowadzić osoba, która ma poprawną i wyraźną wymowę.
2. Ćwiczenia warg
1. Niesforny balonik – nadymanie jednego policzka i przesuwanie powietrza z jednej strony jamy ustnej na drugą – wargi złączone.
Zmiana:
– nadymanie policzków z uwolnieniem nagromadzonego w jamie ustnej powietrza; schodzące powietrze powoduje szmer, który przypomina wymowę głoski p,
– nadymanie policzków i zatrzymanie powietrza w jamie ustnej – następuje oddychanie przez nos – bez zmiany położenia warg i policzków,
– nadmuchiwanie gumowych zabawek, baloników, puszczanie baniek mydlanych, gra na grzebieniu,
2. Zajączek – wciąganie policzków do jamy ustnej, policzki ściśle przylega do łuków zębowych, wargi tworzą „zajęczy pyszczek”.
3. Całuski – wargi ściągnięte, wywinięte do przodu – jak przy cmoknięciu.
4. Mam wąsy – utrzymanie słomki między nosem a górną wargą.
5. Kto wygra ? Prowadzący opowiada o zwierzętach: koniu, psie, który organizował konkurs na najpiękniejszy uśmiech – kąciki ust maksymalnie oddalone do tyłu, zęby mocno zaciśnięte.
6. Nic nie powiem – mocne zaciśniecie rozciągniętych warg.
7. Rybka – wargi wysunięte do przodu, powolne otwieranie i zamykanie warg – tworzenie kształtu koła.
8. Pajac – wesoła mina: wargi złączone, kąciki uniesione do góry, smutna mina: wargi złączone, kąciki opuszczone w dół.
9. Ptaszki – wargi mocno ściągnięte, wysuwamy do przodu, lekko otwarte – gwiżdżą: fiu, fiu…
Ćwiczenia języka
1. Łakomy mis – oblizywanie warg (szeroko otwarte) ruchem okrężnym – w prawo i w lewo.
2. Bawimy się w chowanego – wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie w głąb jamy ustnej; język wykonuje poziome ruchy ze skrajnej pozycji przedniej do skrajnej tylnej.
3. Zmęczony pies – wysuwanie języka na brodę.
4. Wąż – usta złączone; gwałtowne wysunięcie do przodu naprężonego, zaostrzonego języka; gwałtowne cofnięcie do tyłu – usta złączone.
5. Ptaszek z gniazdka – wysuwanie języka do przodu i cofanie w głąb jamy ustnej – bez kontaktu z zębami.
6. Liczymy zęby – dotykanie czubkiem języka kolejnych zębów – górnych i dolnych.
7. Cukierek – wypychanie policzków na zmianę ostrym czubkiem języka; sprawdzamy, czy jest tam „cukierek”, ostukując palcami wypchany policzek.
8. Sztuczki – robienie z języka: „rurki” (unoszenie boków języka), „górki” (czubek języka zaczepiamy o dolne zęby).
9. Ślizgawka – czubek języka „ślizga się” po podniebieniu do tyłu – do przodu.
10. Malarz – język jak pędzel, który maluje różne kształty: kropli, kółka.
11. Jakie smaczne! – przesuwanie czubka języka od zębów, cofanie do tyłu, aż do wytworzenia mlaskania. także mlaskanie środkiem języka.
3. Przykłady ćwiczeń języka
1. Wysuwanie języka – język wąski i szeroki. Kierowanie języka w kąciki ust: w prawo i w lewo – przy szeroko otwartych ustach.
2. Unoszenie języka na górną wargę – język wąski i szeroki (usta szeroko otwarte). Ćwiczenia wykonujemy bez pomocy dolnej wargi.
3. Unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego.
4. Dotykanie językiem zębów trzonowych górnych i dolnych. Dotykanie językiem poszczególnych zębów – po kolei.
5. Język w przedsionku jamy ustnej, oblizywanie (ruch okrężny). Oblizywanie warg ruchem okrężnym – usta szeroko otwarte.
6. Mlaskanie czubkiem języka. Mlaskanie środkiem języka. Przyssanie języka do podniebienia przy szeroko otwartych ustach.
Przykłady ćwiczeń warg
1. Szerokie otwieranie ust i zamykanie. Wysuwanie warg do przodu (jak przy samogłosce u), rozchylanie warg (jak przy samogłosce e). Ruchy wysuwania i rozchylania wykonywać naprzemiennie.
2. Złączyć wargi płasko. Rozciąganie warg poprzez cofnięcie kciuków (jak przy samogłosce i).
3. Układanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną. Wysunąć wargi do przodu, ściągając je i przesuwać w kąciki ust: w prawo, w lewo: następnie wykonywać ruch okrężny.
4. Dolną wargą zasłonić dolne zęby: górną – górne zęby.
5. Dmuchanie przez złączone wargi, lekko wysunięte do przodu; parskanie, cmokanie.
6. Wymawianie samogłosek: i-u, a następnie a, e, u, i, o, y, (zachowywać tę kolejność)
Przykłady ćwiczeń oddechowych
1. Naśladowanie chłodzenia gorącej zupy na talerzu.
2. Zdmuchiwanie mlecza, aż spadnie ostatnie nasionko.
3. Odtajanie zamarzniętej szyby – chuchanie.
4. Gwizdanie na jednym tonie.
5. Liczenie na jednym wydechu.
6. Powtarzanie zdań szeptem.
7. Naśladowanie głosu syreny: eu, eu, eu..
4.TERAPIA GŁOSKI ‘R”
Ćwiczenia usprawniające:
Wysuwanie języka do przodu: język wysoki i szeroki;
Unoszenie szerokiego języka na górną wargę;
Unoszenie szerokiego języka na górne zęby;
Cofanie szerokiego języka wzdłuż podniebienia;
Kląskanie językiem, mlaskanie, naśladowanie ssania cukierka czubkiem języka;
Masaż języka przez wysuwanie i wsuwanie go między lekko rozwarte zęby;
Masaż końca języka za pomocą palca;
Ćwiczenia przygotowawcze do „r” rozpoczynamy od szybkiego wymawiania głosek „tttt”, „dddd”, „tdtdtdtd”, „tdntdntdn”, tede – tede, tedo – tedo, tedu – tedu”. Język znajduje się nie przy zębach, ale jest cofnięty do wałka dziąsłowego, co w efekcie daje wymowę „tępą”. Ćwiczenia należy wykonywać przy otwartych ustach, dgyż wtedy zmuszamy język do wykonywania ruchów potrzebnych przy „td”;
Wymawiając „ddd” przesuwamy szybko palcem pod językiem w prawo i w lewo, pobudzając go do drgań;
Stosuje się też ćwiczenia w dmuchaniu. Wąski pasek papieru umieszczamy na czubku języka za górnymi zębami (wargi rozchylone) i polecamy dmuchnąć na język energicznie wymawiając „t”, a następnie „tr”. Wówczas papierek odskoczy;
Prowadzimy też dużo ćwiczeń w postaci drobnych ruchów języka po podniebieniu, wymawiając przy tym „trltrltrl”, język znajduje się za wałkiem dziąsłowym.
tra, tro, tre, tru, try;
dra, dro, dre, dru, dry;
trawa, trasa, tramwaj, tratwa, trampki, tran, troje, trochę, trudny,
truskawka, trybuna;
drabina, droga, drewno, drewniaki, drut;
atra, atro, atre, atru, atry;
otra, otro, otre, otru, otry;
etra, etro, etre, etru, etry;
utra, utro, utre, utru, utry;
ytra, ytro, ytre, ytru, ytry;
strażak, wiatrak, siostra, futro, jutro, lustro, parasol, wątroba, piętro, strona, opatrunek, struś, strumyk, futryna, cytryna, strych;
adra, adro, adru, adry;
odra, odro, odre, odru, odry;
edre, edre, edro, edru, edry;
udra, udro, udre, udru, udry;
ydra, ydro, ydre, ydru, ydry;
kołdra, wiadro, zdrowy, biedronka, landrynki, adres, hydrant.
5. TERAPIA GŁOSKI „S”
Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne:
Ćwicz codziennie , nawet 3 razy dziennie, przez 10 minut.
Wysuwanie języka do przodu, a następnie cofanie go w głąb jamy ustnej. Usta szeroko otwarte. Rozchylanie warg , jak przy uśmiechu. Zęby muszą być widoczne;
Wysuwanie języka do przodu, na brodę, a następnie cofanie go w głąb jamy ustnej, za dolne zęby;
Wysuwanie języka do przodu: język szeroki (uśmiech), język wąski (mocno w przód);
Kierowanie języka w kąciki ust i oblizywanie ich;
Wymawianie samogłosek, szczególnie „i – u”;
„Tańcząca świeca” – dmuchanie na płomień świecy, tak delikatnie, aby nie zgasła. Wdech nosem, wydech, długi – ustami.
Ułożenie narządów artykulacyjnych do wywołania głoski „s”.
Język leży płasko, jak przy „a”, za dolnymi zębami. Zęby zbliżone do siebie. Wargi rozchylone, spłaszczone przylegają do zębów, zęby widoczne.
Ćwiczenia rozpoczynamy od syczenia:
sssa, ssso, ssse, sssu, sssy;
asss, osss, esss, usss, ysss;
asssa, ossso, essse, usssu, ysssy;
sssala, ssstołek, lasss, passsta, kasssa;
Sylaby:
sa, sa, sa, sa, sa;
se, se, se, se, se;
su, su, su, su, su;
sy, sy, sy, sy, sy;
Logotomy:
sky,sky, sky, sky, sky;
ski, ski, ski, ski, ski;
ska, ska, ska, ska ska;
ską, ską, ską, ską, ską;
skę, skę, skę, skę, skę;
Ilustracje, wyrazy:
sala, sałata, sanki, sandały, sobota, sok, soda, sople, sowa, ser, sukienka